De afgelopen weken is veel te doen geweest over de rol van advocaten bij het liquidatieproces Marengo. Het Openbaar Ministerie heeft een aantal advocaten beschuldigt van het lekken van informatie en het aannemen van contact geld terwijl dat niet was toegestaan. CDA Tweede Kamerlid Van Dam wil dat er een onderzoek wordt ingesteld naar de gedragsregels voor advocaten. Hij meent namelijk dat het onwenselijk is dat advocatenkantoren in liquidatiezaken soms de uitvoerders van liquidaties, tussenpersonen én opdrachtgevers in eenzelfde zaak bijstaan. Hoe zit dat?
Tegenstrijdige belangen
De gedagsregels voor advocaten bepalen dat een advocaat niet tegelijkertijd voor meer dan één partij op mag treden in een zaak waarin partijen een tegengesteld belang hebben. Ook wanneer een daarop uitlopende ontwikkeling aannemelijk is, zal de advocaat alert moeten zijn op die ontwikkeling en zich geheel, en uit eigen beweging, uit de zaak moeten terugtrekken.
Als het toch gebeurt dat er belangenverstrengeling ontstaat, dan moet de advocaat stoppen met de bijstand van beide partijen. Hij mag dus niet een van beide partijen bij blijven staan. Dit geldt ook voor kantoorgenoten van de betreffende advocaat. Dus als de ene advocaat in een bepaalde zaak de verdachte bijstaat, mag de andere advocaat van dat kantoor het slachtoffer niet bijstaan.
Afweging in liquidatiezaken
Het is aan de betreffende advoca(a)t(en) zelf om de afweging te maken of er sprake is van (mogelijke) tegenstrijdige belangen. In liquidatiezaken moet een advocaat die bijvoorbeeld een opdrachtgever en een uitvoerder bij wil staan de afweging maken of dat geen tegenstrijdige belangen met zich meebrengt. Een advocaat kan daartoe besluiten bijvoorbeeld in een situatie waarin de uitvoerder van een liquidatie duidelijk aangeeft dat hij niet tegen de opdrachtgever wenst te getuigen.
Je kunt je wel afvragen of een advocaat in een dergelijke situatie niet te makkelijk besluit dat een daarop uitlopende ontwikkeling niet aannemelijk is. Een uitvoerder van een liquidatie zou immers, bijvoorbeeld in de loop van de rechtszaak, van gedachten kunnen veranderen. Het feit dat zijn advocaat dan tevens de opdrachtgever van de liquidatie bijstaat, kan het voor de uitvoerder moeilijker kan maken daartoe te besluiten.
Als de uitvoerder van gedachten verandert en toch tegen de opdrachtgever wil getuigen, zal de advocaat moeten stoppen met de bijstand van zowel beide partijen. Dat kan een negatieve prikkel zijn voor de advocaat om een uitvoerder die dergelijke twijfels heeft daarover goed te adviseren.
In de toelichting op deze gedragsregel wordt voorgeschreven dat de advocaat er in twijfelgevallen vaak beter aan af doet te zien van het optreden in kwestie en dat ook de schijn dat de advocaat zich aan belangenverstrengeling ten nadele van de cliënt schuldig maakt, te allen tijde dient te worden vermeden.
Deken
Bij een vermoeden dat een advocaat deze of een andere gedragsregel schendt, kan geklaagd worden bij de Deken. Dat kan gedaan worden door (voormalige) cliënten van de advocaat en ook door het Openbaar Ministerie. Alleen door naar alle relevante omstandigheden van het geval te kijken kan een oordeel geveld worden over of de gedragsregels in een specifiek geval zijn overschreven.
Wijziging regels
Een wetswijziging waarin het een advocaat in zijn geheel niet meer is toegestaan voor verschillende partijen in een zaak op te treden lijkt praktisch gezien onwenselijk. Dat zal in een zaak als die van de snelwegblokkeerders veel meer capaciteit van de rechtspraak vergen, terwijl de afweging of er sprake is van (mogelijke) tegenstrijdige belangen in dit soort zaken over het algemeen gemakkelijk gemaakt kan worden